سامی جیدۆ، دانیشتووی گەرەکی لایکنی بڕۆکسلە و بەرپرسی باڵای پێشووی یەکەی ئۆپەراسیۆنی دەرەکیی داعش، بە تاوانی دژی مرۆڤایەتی و جینۆساید دژی کۆمەڵگەی ئێزیدی دادگایی دەکرێت.

گوایە ئەو جیهادییە دەستدرێژی سێکسی کردووەتە سەر سێ ژنی کۆمەڵگەی ئێزیدی و بە کۆیلەکردنی سێکسی.

بڕیارە لە مانگی نۆڤەمبەری داهاتوودا دادگاییکردنەکە لەبەردەم دادگای برۆکسل ئاسیز ئەنجام بدرێت. لەوانەیە ڕێوشوێنی یاسایی دیکە بەدوای خۆیدا بهێنێت.

سامی دجیدۆ، بەرپرسێکی باڵای پێشووی دەوڵەتی ئیسلامی و بە تاوانی تیرۆر سزا دراوە، ئێستا بە تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی و جینۆساید دژی کۆمەڵگەی ئێزیدی دادگایی دەکرێت.

سامی دجیدۆ ناوێکی بەداخەوە ئاشنایە لە بەلجیکا. پێشتر چەندین جار بە تاوانی پەیوەست بە تیرۆر سزا دراوە.

  یەکێک بووە لە سەرکردەکانی شانەی ئۆپەراسیۆنی دەرەکیی داعش ئەرکی ئەم شانە ڕێکخستنی هێرشەکان بوو لە ئەوروپا

بەدەر لە ڕۆڵی خۆی لەناو ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە لە ئەنجامدانی هێرشەکاندا،  سامی بەرپرسیارە  لەو دڕندەییانەی کە بەرامبەر کۆمەڵگەی ئێزیدی لە عێراق ئەنجام دەدرێن.

لەڕاستیدا، بە تایبەتی بە پشتبەستن بەو ئیفادانەی کە لەلایەن لێ سۆیر و لی مۆرگنەوە لەسەر زەوی کۆکرابوونەوە، لێکۆڵەرە بەلجیکاییەکان قەناعەتیان پێگەیشت کە جیهادییە بەلجیکییەکە سێ ژنە گەنجی کۆمەڵگەی ئێزیدیشی کردووە بە کۆیلە.

بۆ تێگەیشتن لەمە دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ٣ی ئابی ٢٠١٤، لەو کاتەدا دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) لە فراوانبوونێکی تەواودا بوو.

داعش تازە دەستی بەسەر موسڵ و فەلوجەدا گرتووە، لە باکوری عێراق. بەڵام بۆ جێگیرکردنی دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ناوچەکەدا، جیهادییەکان دەیانەوێت شاری شنگال داگیر بکەن. ئەم شارە قەڵای مێژوویی گەلی ئێزیدییە، کە سەدان ساڵە لە کوردستانی عێراق دەژین.

هێرشەکە دەست پێدەکات، دەیان هەزار ئێزیدی ماڵ و حاڵی خۆیان هەڵدێن بۆ ئەوەی پەنا بۆ شاخەکان ببەن. تیرۆریستانی داعش بەهۆی ئایینەکەیانەوە ئێزیدیەکان بە شەیتان پەرست دەزانن.

پاشان پیاو و ژنە بەساڵاچووەکان دەکوژن. منداڵان بە زۆر دەکەنە  "بەچکە"ی داعش- .

کچە گەنجەکان دەڕفێنرێن و وەک کۆیلەی سێکس پێشکەش بە چەکدارانی داعش دەکرێن.

"ناوی کچەکان و بەرواری لەدایکبوون و وردەکارییەکانی بردووە، هەموو شتەکانی دەخستە ناو زەرفەوە و دەیخستە ناو جانتایەکەوە، هەر داعشێک دەیتوانی زەرفێک بکێشێت و ناوی ئەو کچەی دەرههێنا کە دەتوانن بیبەنەوە ماڵەوە

هەندێکی تریش دەفرۆشرێن بۆ ئەوەی ببنە کۆیلەی سێکسی بۆ سەربازانی تری داعش.

ئەمە خەلەف، کچێکی گەنجی ئێزیدی کە چاوپێکەوتنی لە لایەن لێ سۆیرەوە لەگەلدا کراوە، دەیگێڕێتەوە. "هەزاران ژن و کچ بووینە کۆیلایەتی سێکسی. فرۆشران، بازرگانییمان پێوەکرا. دەستدرێژی سێکسی کرایە سەر کچانی تەمەن حەوت ساڵان".

دەستدرێژی وەک چەکی شەڕ بۆ بێدەنگکردنی گەلی ئێزیدی بەکاردێت. لەم دەستدرێژیانە منداڵ لەدایک دەبێت. ئەو منداڵانەی کە بەشێک بوون لە ستراتیژی دووبارە دانیشتووان کە لەلایەن تیرۆریستانی دەوڵەتی ئیسلامیەوە داڕێژرابوو.

ئەمڕۆش دوای نزیکەی دە ساڵ، ئێزیدییەکان هێشتا لە شەڕدان بۆ ئەوەی ئەو دڕندەییانەی داعش ئەنجامی دەدەن بە جینۆساید پۆلێن بکرێن و تاوانباران لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بکرێت.

لێکۆڵینەوەیەکی تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان پشتڕاستی کردەوە کە بەڵگەی ڕوون لەسەر جینۆساید هەیە. هەردوو پەرلەمانی بەلجیکا و ئەوروپا ئەو دڕندەییانەی کە ئێزیدییەکان تووشی بوون بە جینۆساید ناساندووە.

سامی دجیدۆ، ئەشکەنجەدەری داعش

لە نێو ئەم ئەشکەنجەدەرانەدایە.

سامی جیدۆی ڕەگەزنامەی بەلجیکی هەیە. ئەو گەنجە یەکێک بوو لە یەکەمین بەلجیکیەکان کە وڵاتەکەی جێهێشت و پەیوەندی بە داعشەوە کرد لە سوریا وردە وردە لە ڕێگەی ڕیزەکانی گرووپی ئیسلامییەوە بەرزبۆتەوە، گەیشتە پێگەیەکی زۆر بەرز.

بەپێی ئەو زانیارییانەی لێکۆڵەرە بەلجیکاییەکان کۆیانکردۆتەوە، گوایە سامی جیدۆ دەستدرێژی سێکسی کردووەتە سەر سێ ژنی ئێزیدی و بە کۆیلەکردنی سێکسی. ئەمەیە کە ئێستا وایکردووە بە تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی و جینۆساید دژی کۆمەڵگەی ئێزیدی دادگایی بکرێت.

دادگاییکردنەکە کە بڕیارە لە پاییزی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت، بە پلەی یەکەم گرنگییەکی ڕەمزی دەبێت، چونکە گومان دەکرێت ئەو بەلجیکییە مردبێت.

دەوترێت لە ساڵی ٢٠١٦ لە هێرشێکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئەمریکادا کوژراوە، بەهۆی نەبوونی بەڵگەی مردنەکەی، هێشتا دادگایی دەکرێت. داواکاری گشتی فیدراڵی بەرپرسی دۆسیەکە ڕوونی دەکاتەوە: "ئەمە گرنگە، لە سەرووی هەموو شتێکەوە، بۆ ئەوەی ڕێگە بدرێت بە ناساندنی قوربانییەکان و ئەو تاوانانەی کە بەرامبەر پێکهاتەی ئێزیدی ئەنجامدراون".

ئەم دادگاییکردنە دەکرێت کەسانی دیکەش بەدواداچوونیان بۆ بکرێت، بەو پێیەی لە کاتی ڕاپۆرتەکانیاندا ڕۆژنامەنووسانی لۆسۆیر و لۆ مۆرگن توانیان شایەتحاڵی چەند قوربانییەکی ئێزیدی کۆبکەنەوە. ئەم شایەتحاڵانە بووە هۆی ناسینەوەی دوو کەسی دیکەی بەلجیکی. یەکەم: یونس عەباود، برا بچووکەکەی ڕێکخەری هێرشەکانی پاریس، عەبدولحەمید عەباود هەیە. گوایە یونس عەباود سێ کۆیلەی سێکسی هەبووە. ئێستا وا گریمان دەکرێت کە مردووە. لە کۆتاییدا، یاسین چیخی دانیشتووی شاری ئەنتۆربیش گوایە ئیستغلالی سێکسی لە کچانی گەنجی ئێزیدی کردووە.

لەسەر ئەم دوو دۆسیەی دوایش داواکاری گشتی فیدراڵی بەلجیکا ڕایگەیاندو  کە "دۆسیەکانی دیکە لەژێر لێکۆڵینەوەدان بەڵام هێشتا داخراون".